Soạn bài Luyện tập vận dụng kết hợp các phương thức biểu đạt trong bài văn nghị luận SBT Ngữ Văn 12 tập 1

1. Bài tập 2, trang 161, SGK.

Viết một bài (hoặc một đoạn) văn nghị luận có đề tài liên quan đến một vấn đề thời sự đang đặt ra một cách bức thiết trong đời sống (ví dụ: ô nhiễm môi trường; tai nạn giao thông; an toàn, vệ sinh thực phẩm; gia đình trong thời hiện đại,...) trong đó nhất thiết phải vận dụng kết hợp ít nhất một trong bốn phương thức biểu đạt: tự sự, miêu tả, biểu cảm, thuyết minh.

Trả lời:

Có thể tham khảo đoạn trích sau:

Tôi đã dành rất nhiều thời gian ở Hà Nội trong 14 năm qua và có nhiều cảm xúc mãnh liệt về nơi này, tất nhiên không phải tất cả đều là tích cực. Năm 1994, vào mùa đông tôi có thể đi bộ cùng với nhóm bạn lúc 10 giờ tối dọc theo các con phố gần như không có xe cộ. Đó là những ngày tôi thường rong ruổi ít nhất hai lần một ngày trên xe đạp. Những ngày đạp xe hàng giờ ra ngoại thành, những ngày được hít thở không khí trong lành mà không cần đến khẩu trang che bụi.

Thời đó, một nửa các chuyến đi là bằng xe đạp và việc đạp xe dường như là cách hợp lí nhất để di chuyển. Tại sao phải sử dụng nhiên liệu một cách không cần thiết ? Tại sao lại không kết hợp việc luyện tập, vui chơi giải trí và đi lại, tiết kiệm thời gian, tiền bạc trong khi vẫn có thời gian thoải mái ? Việc đỗ xe rất tiện lợi và an toàn ở mọi noi trong thành phố.

Nhiều năm qua, phần lớn xe đạp trong thành phố được thay thế bằng xe máy. Nhiều người tưởng nó sẽ làm giảm ách tắc đô thị. Nhưng ngược lại, xe máy chiếm nhiều diện tích hon, cả khi di chuyển lẫn khi đỗ lại, và lúc tắc đường, chúng thải ra rất nhiều khói. Những đường phố trước kia khá yên tĩnh giờ trở nên ồn ào và ô nhiễm. Chưa bao giờ ùn tắc giao thông lại xảy ra nghiêm trọng đến thế.

Năm 2008, ô tô bắt đầu tràn ngập thị trường, bãi đỗ ô tô tràn lan khắp nơi. Ô tô chiếm không gian hơn xe máy rất nhiều, nên tình trạng tắc nghẽn chỉ có thể trở nên trầm trọng hơn.

Một trong số những vấn đề mà tôi nhận thấy ở Hà Nội là điều kiện đi bộ thường rất tồi. Người dân đi xe máy, ngay cả khi đến những địa điểm rất gần, ngay cả với khoảng cách chỉ khoảng 1 km hoặc ít hơn cũng thường phải dùng đến nhiên liệu. Điều đó thật là phí phạm, góp phần vào ùn tắc, ô nhiễm và tạo ra những sự khó chịu trong thành phố.

Nhà nước đã thực hiện dịch vụ xe buýt. Nhưng xe buýt chiếm dụng không gian nhiều như ô tô, lại đi chung làn đường với các phương tiện khác, nên cũng bị mắc kẹt trên đường phố. Và trong lúc tạt vào điểm chờ hay rẽ từ điểm chờ ra đường, chúng gây nguy hiểm cho con người.

Ở nhiều tuyến phố, việc đi bộ không mấy dễ chịu, vỉa hè hẹp và thường có nhiều xe máy đỗ. Những làn đường dành cho xe đạp - vốn đã rất ít ỏi, trở thành vô nghĩa, do chúng thường bị chiếm dụng bởi xe máy và ô tô.

Lượng khí thái và sự nguy hiểm đã trở nên quá lớn. Mặt khác, càng dành nhiều không gian hơn cho ô tô, không gian còn lại cho những người khác càng ít đi.

Điều kì quặc là, khi các thành phố châu Á đã đông đúc lên, thì họ lại chọn các hình thức giao thông kém hiệu quả về không gian nhất. Với mục tiêu gia tăng tốc độ, họ gây ra ùn tắc giao thông. Với mục tiêu thoả mãn nhu cầu của con người, họ dành những khoản tiền lớn cho các cơ sở hạ tầng chỉ phục vụ cho một số ít người.

Họ dỡ bỏ hệ thống xe điện, cấm các phương tiện tiết kiệm không gian và cần ít nhiên liệu. Họ không quan tâm đến người đi bộ, do phải lo thoả mãn nhu cầu của các phương tiện cơ giới, mặc cho thực tế là việc đi bộ cần được khuyến khích, bởi người đi bộ gần như không cần nhiên liệu (ngoài thức ăn và nước uống) cho sự đi lại của mình. Xe đạp đang bị lãng quên.

Trong khi đó, thành phố Niu-Oóc dự kiến xây dựng 4 000 km đường xe đạp. Cô-pen-ha-ghen hi vọng một nửa chuyến đi lại vào năm 2015 sẽ bằng xe đạp. Và Luân Đôn đang đầu tư hàng triệu đô la vào cơ sở hạ tầng để trở thành thủ đô đi xe đạp trên thế giới.

Các thành phố châu Âu đang trở lại khuyến khích việc đi bộ. Nếu những thành phố có nhiều tiền nhất và có mật độ dân cư thấp nhất còn thấy cần khuyến khích các phương tiện có hiệu quả về không gian và kinh tế, thì tại sao những thành phố châu Á lại có khuynh hướng đầu tư thêm về tiền bạc và hi sinh cả môi trường để theo đuổi những mô hình không hiệu quả, tốn kém nhất và ô nhiễm nhất ?

Những chính sách thông minh có thể góp phần đảm bảo rằng thời gian tới sẽ là thập kỉ của những thành phố đầy người đi bộ và đi xe đạp, cùng với hệ thống giao thông công cộng trên mặt đất hiện đại, để người dân được hít thở không khí trong lành, qua đường an toàn, và tự hào được sống trong một thành phố thân thiện, với các điều kiện sống tốt, trong khi vẫn giải quyết được những nhu cầu cơ bản khác.

Hà Nội đang đứng trước cơ hội để trở thành một đô thị có nhiều điều kiện sống tốt. Mong sao những người làm chính sách tận dụng các cơ hội hiện nay để giải quyết vấn đề giao thông đô thị, tránh những bài học đắt giá mà các quốc gia khác đã phải trả.

(Theo D. Ê-froi-xơn, Day dứt Hà Nội, báo điện tử Vietnamnet, ngày 26-6-2011)

2. Trong số các văn bản dưới đây, văn bản nào là một bài (đoạn trích) văn nghị luận có vận dụng kết hợp các phương thức biểu đạt khác nhau ?

a) An-tôn Páp-lô-vích rất kính mến

Cách đây ít hôm tôi có đi xem “Cậu Va-ni-a”. Xem kịch, tôi đã khóc như một mụ đàn bà, tuy tôi tuyệt nhiên không phải là người quá đa cảm. Về đến nhà, người choáng váng hẳn đi vì vở kịch của ông, tôi đã viết cho ông một bức thư dài, viết xong lại xé đi. Không sao nói được cho đúng, cho rõ những cảm xúc mà vở kịch này đã gieo vào lòng tôi, nhưng khi nhìn các nhân vật, tôi cảm thấy như có ai lấy một cái cưa xẻ tôi ra. [...] Đối với tôi, "Cậu Va-ni-a" thật đáng sợ : đó là một thể loại hoàn toàn mới của nghệ thuật sân khấu, một cái búa mà ông dùng để nện lên những cái sọ rỗng tuếch của công chúng.

[...] Ở màn cuối vở “Cậu Va-ni-a", khi người bác sĩ, sau một lát im lặng kéo dài trên sân khấu, nói về khí hậu nồng nực ở châu Phi, tôi đã run lên vì khâm phục tài ông và vì sợ hãi cho con người, cho cái cuộc sống nhạt nhẽo, nghèo nàn của chúng ta. Ông đã đánh vào tâm hồn một vố nên thân, và đánh đúng làm sao! Tài năng của ông thật là vĩ đại. Nhưng An-tôn Páp-lô-vích ạ, ông muốn đạt đến cái gì với những vố như thế, làm như thế con người có hồi sinh được không ? Chúng ta là những con người thảm hại, đúng như thế[...]. Ấy thế, nhưng con người vẫn đáng thường.

(M. Go-rơ-ki, Gửi A. p. Sê-khốp, trong Go-rơ-ki bàn về văn học, tập II, NXB Văn học, Hà Nội, 1965)

b) [...] Hắn hiểu thế nào là giá trị của đồng tiền, hắn hiểu những nỗi khổ đau của một kẻ đàn ông khi thấy vợ con mình đói rách. Hắn phải cho in nhiều cuốn văn viết vội vàng. Hắn phải viết những bài báo để người ta đọc rồi quên ngay sau lúc đọc. Rồi mỗi lần đọc lại một cuốn sách, hay một đoạn văn kí tên mình, hắn lại đỏ mặt lên, cau mày, nghiến răng, vò nát sách mà mắng mình như một thằng khốn nạn... [..] Bởi vì hắn chính là một thằng khốn nạn ! Hắn chính là một kẻ bất lương! Sự cẩu thả trong bất cứ nghề gì cũng là một sự bất lương rồi. Nhưng-sự cẩu thả trong văn chương thì thật là đê tiện. [...] Hắn chẳng đem một chút mới lạ gì đến văn chương. Thế nghĩa là hắn là một kẻ vô ích, một người thừa. Văn chương không cần đến những người thợ khéo tay, làm theo một vài kiểu mẫu đưa cho. Văn chương chỉ dung nạp những người biết đào sâu, biết tìm tòi, khơi những nguồn chưa ai khơi, và sáng tạo những cái gì chưa có. Hắn nghĩ thế và buồn lắm. [...J Và hắn nghĩ đến câu nói hùng hồn của nhà triết học kia . “Phải biết ác, biết tàn nhẫn để sống cho mạnh mẽ". Nhưng hắn lại nghĩ thêm rằng: hắn có thể hi sinh [...] thứ tình yêu vị kỉ đi; nhưng hắn không thể bỏ lòng thương , có lẽ hắn nhu nhược, hèn nhát, tầm thường, nhưng hắn vẫn còn được là người [...]. Kẻ mạnh không phải là kẻ giẫm lên vai kẻ khác để thoả mãn lòng ích kỉ. Kẻ mạnh chính là kẻ giúp đỡ kẻ khác trên đôi vai mình.

(Nam Cao, Đời thừa, trong Nam Cao, Truyện ngắn chọn lọc, NXB Văn học, Hà Nội, 1986)

c)   Hơn một năm qua, một tiến sĩ người Anh đã ghi lại những khoảnh khắc mà ông cho là “đáng lưu tâm” ở Việt Nam, một trong những nền kinh tế phát triển nhanh nhất thế giới. Những hình ảnh lọt vào ống kính của ông (vừa được giới thiệu tại hội thảo “Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp” ngày 6-6) được xem là "hàng độc”: anh thợ hàn lấy giấy các-tông cắt thành cái hộp bao quanh mặt làm dụng cụ... bảo hộ lao động; cô cộng nhân tóc dài đang lúi cúi bên chiếc máy dệt cũ kĩ với đôi tai được nhét bông, mà không hề biết rằng mình đang bị điếc...

Những hình ảnh ấy chuyển tải một thông điệp lớn : Việt Nam đang trả một giá khá đắt cho phát triển kinh tế, mà tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp đang gây ra những tổn thất tương đương 4% tổng giá trị sản phẩm quốc gia.

Năm 2006, Việt Nam có hơn 5 880 tai nạn nghiêm trọng liên quan đến lao động, trong đó có 536 công nhân tử vong, và 23 000 trường hợp mắc bệnh liên quan đến nghề nghiệp. Song đây chỉ là phần nổi trong tảng băng chìm, vì đa số công nhân bị tai nạn thường được dàn xếp bồi thường để về quê và tất nhiên không đưa vào báo cáo.

Vấn đề bảo hộ lao động không được nhiều chủ doanh nghiệp quan tâm, bởi khi bên ngoài nhà máy luôn có hàng trăm người thất nghiệp sẵn sàng nhận bất cứ công việc nào và chấp nhận bất kì điều kiện lao động nào thì việc chết một, hai người không phải là chuyện đáng làm ầm ĩ ! Với họ, chi phí cải thiện môi trường làm việc có thể là không cần thiết, bởi tại sao phải tốn tiền vào việc này khi mức thặng dư vốn đã eo hẹp, sự cạnh tranh trong nước và quốc tế ngày càng khốc liệt, hệ thống luật pháp quốc gia còn nhiều yếu kém và khi chính người lao động cũng không hiểu biết bao nhiêu về an toàn lao động ?

Tuy nhiên, những công ti thành công trên thế giới từ lâu đã nhận ra rằng, gia công hàng hoá ở nơi công nhân làm việc rất nặng nhọc trong môi trường lao động khắc nghiệt sẽ dẫn đến nguy cơ người tiêu dùng quay lưng và doanh số sút giảm. Còn các nhà máy trong nước thì buộc phải lựa chọn giữa việc tuân theo các tiêu chuẩn cơ bản hoặc mất hợp đồng.

Cần xem việc giải bài toán khó khăn này như một phần quan trọng trong kế hoạch phát triển kinh tế của Chính phủ. Theo ông Tổng Giám đốc điều hành Tổ chức Lao động quốc tế (ILO), cung cấp cho người dân một công việc tử tế, trong điều kiện có tự do, bình đẳng, an ninh và tôn trọng nhân phẩm, sẽ là chính sách cơ bản giúp xây dựng nền tảng vững chắc cho sự phát triển nền kinh tế của quốc gia nói riêng và của toàn thế giới nói chung.

(Theo Công việc tử tế, báo điện tử Tuoitreonline, ngày 8 - 6 - 2007)

Trả lời:

Trả lời: