Soạn bài Phục hồi tầng ozone: Thành công hiếm hoi của nỗ lực toàn cầu - Văn 10 KNTT

I. Trước khi đọc

Câu 1:

Bạn có theo dõi tin tức không? Bạn thường theo dõi tin tức trên những kênh truyền thông nào và quan tâm đến những gì khi tiếp nhận tin tức?

Phương pháp:

Dựa vào đời sống cá nhân của bản thân và những thông tin tìm hiểu được trên sách báo để trả lời câu hỏi.

Trả lời:

Tôi hay theo dõi tin tức trên chương trình Thời sự, Chuyển động 24h của VTV, một số trang báo điện tử khác.

Tôi chủ yếu quan tâm đến tin tức xã hội, thông tin thời tiết. Tôi thường chú ý đến tính chính xác và cấp thiết của các tin tức.

Câu 2:

Bạn biết gì về tầng ozone và đã bao giờ nghe về việc tầng ozone bị thủng?

Trả lời:

- Tầng ozon là một lớp sâu trong tầng bình lưu, bao quanh Trái Đất, chứa một lượng lớn ozone. Lớp này che chắn toàn bộ Trái đất khỏi phần lớn các bức xạ cực tím có hại đến từ mặt trời. Chức năng của tầng ozone là bảo vệ Trái Đất khỏi các yếu tố gây hại từ bên ngoài. Bảo vệ cuộc sống của con người, của hệ sinh thái động thực vật trên trái đất.

- Việc tầng ozone bị thủng có thể gây ra nhiều tác hại, ảnh hưởng xấu đến sự sống của con người và các loài sinh vật trên Trái Đất.

+ Có thông tin cho biết tầng ozone ở Nam Cực và Bắc Cực đã bị thủng dẫn đến hiện tượng biến đổi khí hậu. Nguyên nhân chính làm suy giảm tầng ozone đến mức báo động là sự giải phóng quá mức các chất clo và brom từ các hoạt động sinh hoạt và sản xuất của con người.

+ Các thông tin liên quan đến việc tầng ozone bị thủng hiện nay là vấn đề được rất nhiều người quan tâm. Vì tầng ozon hấp thụ tia cực tím từ mặt trời, giảm sút tầng ozon dự đoán sẽ làm tăng cường độ tia cực tím ở bề mặt Trái Đất, có thể dẫn đến nhiều thiệt hại bao gồm cả gia tăng bệnh ung thư da.

II. Đọc Văn Bản

Câu 1. 

Nhan đề và những thông tin trong phần sa-pô của văn bản có gì đáng chú ý?

Phương pháp:

- Nhớ lại kiến thức đã học về phần sa-pô trong văn bản thông tin.

- Dựa vào những kiến thức đã học để chỉ ra những thông tin đáng chú ý trong nhan đề và phần sa-pô của văn bản.

Trả lời:

- Nhan đề và những thông tin trong phần sa-pô đã cung cấp một thông tin ngắn gọn: đã có thành công nhất định trong việc phục hồi tầng ozone, và đó là nỗ lực của toàn nhân loại.

Câu 2. 

Theo dõi thông tin về tầng ozone và vai trò của nó.

Phương pháp:

Dựa vào những thông tin đã tìm hiểu và được nghe về tầng ozone để chỉ ra vai trò của nó.

Trả lời:

- Thông tin về tầng ozone: tầng ozone nằm ở độ cao 15-40km so với bề mặt Trái Đất, thuộc tầng bình lưu.

- Vai trò của tầng ozone: che chắn cho Trái Đất khỏi tia cực tím.

Câu 3. 

Chú ý thông tin về hợp chất CFC.

Phương pháp:

Dựa vào kiến thức hóa học đã được học và những thông tin trong văn bản để tìm hiểu hợp chất CFC.

Trả lời:

- Hợp chất CFC ra mắt lần đầu nă 1930, rẻ tiền, nhiều ứng dụng (làm chất lạnh trong tủ lạnh, máy lạnh…), không tham gia phản ứng hóa học, bay hơi và tích tụ trong bầu khí quyển.

Câu 4. 

Hai nhà khoa học Mô-li-nơ và Rao-lân đã phát hiện sự thật gì về chất CFC?

Phương pháp:

- Đọc kĩ đoạn văn viết về hợp chất CFC.

- Từ những thông tin đọc được và tìm hiểu được từ hóa học, chỉ ra thông tin mà hai nhà khoa học đã tìm hiểu được về chất CFC.

Trả lời:

- Họ đã phát hiện ra không phải khí CFC “trơ” hoàn toàn về mặt hóa học, mà CFC bị phân hủy dưới tia UV, khiến khí Ozone trở thành khí Oxygen, tức bào mòn lớp Ozone. 

Câu 5. 

Những tổn hại to lớn mà chất CFC gây ra đối với tầng ozone đã được diễn giải như thế nào?

Phương pháp:

Đọc kĩ đoạn văn viết về tác hại của chất CFC đối với tầng ozone và dựa vào đó để trả lời câu hỏi.

Trả lời:

- Những tổn hại to lớn mà chất CFC gây ra đối với tầng ozone được diễn giải bằng các hiện tượng hóa học: một nguyên tử Cl từ một phân tử CFC có thể phá hủy hàng trăm nghìn phân tử ozone. 

Câu 6. 

Liên hợp quốc đã có những nỗ lực gì nhằm xóa sổ các hóa chất có hại cho tầng ozone?

Phương pháp:

- Đọc kĩ đoạn văn về những nỗ lực của Liên hợp quốc trong việc phục hồi tầng ozone.

- Từ những thông tin đã đọc được trong đoạn văn, trả lời câu hỏi.

Trả lời:

- Liên hợp quốc bắt đầu đàm phán về hiệp ước xóa sổ các chất có hại cho tầng ozone từ năm 1986. Năm 1989, Nghị định thư Mông-tơ-rê-an có hiệu lực. 

- Năm 2008, Nghị định đó của Liên hợp quốc đã được mọi quốc gia trên thế giới phê chuẩn, góp phần đưa đến sự tẩy chay của người tiêu dùng, sự quyết liệt của giới chính trị và nguồn đầu tư vào công nghệ để ngừng sản xuất CFC.

Câu 7. 

Những nhân tố nào làm nên thành công của nỗ lực phục hồi tầng ozone?

Phương pháp:

- Đọc kĩ đoạn văn viết về sự thành công của nỗ lực phục hồi tầng ozone.

- Chú ý các chi tiết về những nhân tố góp sức trong quá trình phục hồi tầng ozone.

Trả lời:

- Những nhân tố làm nên thành công của nỗ lực hồi phục tầng ozone: đầu tiên là vai trò phát hiện và nghiên cứu các giải pháp của các nhà khoa học, vai trò chỉ đạo, quy tụ của Liên hợp quốc, và quan trọng nhất là sự đồng thuận quốc tế, sự đồng lòng của toàn nhân loại, hành động nhất quán toàn cầu.

III. Sau khi đọc

Câu 1. 

Thông tin chính của văn bản là gì? Đó là thông tin khoa học hay thông tin thời sự chính trị? Vì sao?

Phương pháp:

- Đọc kĩ văn bản Phục hồi tầng ozone: Thành công hiếm hoi của nỗ lực toàn cầu.

- Đọc lại kiến thức về văn bản thông tin ở phần Tri thức ngữ văn.

- Dựa vào những thông tin được nêu trong văn bản để trả lời câu hỏi.

Trả lời:

- Thông tin chính của văn bản là những hành động của toàn cầu để phục hồi tầng ozone và thành quả của sự nỗ lực toàn cầu đó.

- Đây là thông tin thời sự chính trị, vì văn bản đề cập đến vấn đề mang tính quốc tế, các dấu mốc thời gian gắn liền với các sự kiện.

Câu 2. 

Hãy nhận xét về cách đặt nhan đề và cách triển khai nội dung của văn bản.

Phương pháp:

- Đọc kĩ văn bản Phục hồi tầng ozone: Thành công hiếm hoi của nỗ lực toàn cầu.

- Đọc lại kiến thức về văn bản thông tin ở phần Tri thức ngữ văn.

- Dựa vào nội dung thông tin được nêu trong văn bản để nhận xét nhan đề và cách triển khai nội dung.

Trả lời:

Cách đặt nhan đề phù hợp với cách triển khai nội dung của văn bản. Văn bản đi từ những hành động phục hồi tầng ozone (phát hiện, hành động) đến nhấn mạnh vai trò của nỗ lực toàn cầu trong việc phục hồi được lớp lá chắn này.

Câu 3. 

Theo bạn, ngôn ngữ của văn bản này đã đáp ứng được những yêu cầu nào của một bản tin? Bạn có đồng tình khi người đưa tin coi nhà nghiên cứu khoa học là “thám tử”, “tuyến phòng thủ” và nỗ lực phục hồi tầng ozone là "cuộc chiến"?

Phương pháp:

- Đọc kĩ văn bản Phục hồi tầng ozone: Thành công hiếm hoi của nỗ lực toàn cầu.

- Đọc lại kiến thức về văn bản thông tin ở phần Tri thức ngữ văn.

- Chú ý cách sử dụng ngôn ngữ và chi tiết viết về các nhà nghiên cứu khoa học trong văn bản để trả lời câu hỏi.

Trả lời:

- Ngôn ngữ của văn bản ngắn gọn, sáng rõ, đơn nghĩa, dễ hiểu, nhưng vẫn có nhiều thuật ngữ khoa học để đám bảo tính chính xác, khách quan của thông tin.

- Tôi đồng tình với việc sử dụng các cụm từ “thám tử”, “tuyến phòng thủ" để gọi nhà nghiên cứu khoa học và từ “cuộc chiến” để gọi “nỗ lực phục hồi tầng ozone”. Đây là cách nói ẩn dụ, gây ấn tượng mạnh với người đọc, gợi nhiều liên tưởng và giúp bài viết thêm sinh động.

Câu 4. 

Hãy đánh giá tính hiệu quả của việc đưa phương tiện phi ngôn ngữ vào văn bản.

Phương pháp:

- Đọc kĩ văn bản Phục hồi tầng ozone: Thành công hiếm hoi của nỗ lực toàn cầu.

- Đọc lại kiến thức về văn bản thông tin ở phần Tri thức ngữ văn.

- Dựa vào nội dung và sự mạch lạc của các kí hiệu phi ngôn ngữ trong văn bản để đánh giá tính hiệu quả của nó.

Trả lời:

Văn bản đưa ra một hình ảnh mô phỏng lỗ thủng tầng ozone ở Nam Cực trong giai đoạn 1979-2019 để làm rõ quá trình tầng ozone bị phá hoại cũng như quá trình phục hồi tầng ozone. Kí hiệu phi ngôn ngữ này đã giúp tăng tính rõ ràng, chính xác và giúp người đọc dễ hình dung các thông tin được đưa ra trong văn bản.

Câu 5. 

Nêu quan điểm chính của tác giả bài viết. Hãy bàn luận về quan điểm ấy.

Trả lời:

     Quan điểm chính của tác giả bài viết là nỗ lực phục hồi tầng ozone là sự thành công của nỗ lực toàn cầu, chung tay góp sức bảo vệ Trái Đất.

- Theo tác giả, lỗ thủng tầng ozone là một vấn đề nghiêm trọng và với nỗ lực của một cá nhân hay một tổ chức thì không thể nào “vá” được lỗ thủng đó. Quá trình phục hồi tầng ozone cũng là một trong số những thành công hiếm hoi của nỗ lực toàn cầu và chỉ trong một thời gian không dài, tầng ozone đã cơ bản được phục hồi, cuộc sống của con người quay trở về quỹ đạo cuộc sống.

- Các nhà khoa học – những “thám tử” đã ngày đêm nghiên cứu, tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến thủng tầng ozone và từ đó đề ra các giải pháp trực quan nhằm “vá” lại lỗ thủng đó. Nỗ lực phục hồi tầng ozone như một trận chiến lâu dài, và người dân trên Trái Đất là những người đang chiến đấu để bảo vệ bản thân, gia đình, bạn bè, ... khỏi cái chết.

→ Quan điểm của tác giả là một quan điểm đúng đắn, có sự góp sức, nỗ lực của toàn cầu mà tầng ozone dần được phục hồi.

Câu 6. 

Hãy tìm hiểu một số vấn đề trên thế giới hiện nay cần đến những nỗ lực toàn cầu và chỉ ra những lí do dẫn đến sự thành công hay chưa thành công trong việc giải quyết những vấn đề ấy.

Phương pháp:

- Đọc kĩ văn bản Phục hồi tầng ozone: Thành công hiếm hoi của nỗ lực toàn cầu.

- Dựa vào những thông tin đã biết hoặc đã nghe về những vấn đề mang tính toàn cầu đang được quan tâm hiện nay để trả lời câu hỏi.

Trả lời:

Một số vấn đề như chống biến đổi khí hậu, ngăn chặn vũ khí hạt nhân, chống khủng bố, xóa đói nghèo, hay đương đầu với các đại dịch bệnh (Ebola, Covid-19…), tìm kiếm các giải pháp cho các căn bệnh thế kỷ (HIV/AIDS, ung thư…) đều cần đến nỗ lực toàn cầu.

Trong những vấn đề đó, có vấn đề đã tạm thành công (tìm ra vacxin chống lại Ebola) nhờ sự nghiên cứu của giới khoa học và độ phủ vacxin của các quốc gia. Có vấn đề tạm có thành quả (công tác ngăn ngừa vũ khí hạt nhân nhờ sự lên tiếng của cộng đồng quốc tế). Nhưng có những vấn đề chưa thành công, hoặc là do việc thiếu quyết liệt trong hành động của toàn nhân loại (vấn đề bảo vệ môi trường) hoặc do “đối thủ” quá nguy hiểm (như đại dịch Covid19 vẫn đang đe dọa nhân loại).

Câu 7. 

Từ hai văn bản Phục hồi tầng ozone: Thành công hiếm hoi của nỗ lực toàn cầu (Lê My) và Sự sống và cái chết (Trịnh Xuân Thuận), bạn suy nghĩ gì về sự tồn vong của nhân loại và Trái Đất?

Phương pháp:

- Đọc kĩ văn bản Phục hồi tầng ozone: Thành công hiếm hoi của nỗ lực toàn cầu.

- Đọc lại văn bản Sự sống và cái chết.

- Dựa vào nội dung đã học ở hai văn bản và nêu suy nghĩ của bản thân về sự tồn vong của nhân loại và Trái Đất.

Trả lời:

Nhân loại là một trong những sinh vật còn đang tồn tại trên Trái Đất, cũng đối diện với nguy cơ đe dọa tuyệt chủng như bất kỳ sinh vật nào khác. Sự tồn vong của nhân loại không chỉ đến từ những thiên tai ngoài tự nhiên hay quy luật chọn lọc tự nhiên, mà còn đến từ những mặt trái trong sự phát triển văn minh nhân loại. Những chất nguy hiểm từ các phát minh được ứng dụng trên toàn cầu có thể phá hủy bầu khí quyển mà con người đang hít thở, đe dọa đến sự sống của chính con người.

Câu 8. 

Theo bạn, thế nào là một bản tin có giá trị?

Phương pháp:

- Đọc kĩ văn bản Phục hồi tầng ozone: Thành công hiếm hoi của nỗ lực toàn cầu.

- Đọc lại kiến thức về văn bản thông tin ở phần Tri thức ngữ văn.

- Nêu suy nghĩ của bản thân về một bản tin có giá trị.

Trả lời:

Một bản tin có giá trị cần cung cấp một hoặc một số thông tin hữu ích, cần thiết với đời sống và mong muốn của người đọc. Đồng thời, bản tin đó cũng cần gửi gắm một quan điểm của người viết, để kích thích người đọc tiếp nhận thông tin một cách chủ động, tự xác lập một quan điểm về thực tại.

IV. Kết nối đọc - viết

Câu hỏi: 

Hãy viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nêu suy nghĩ của bạn về giải pháp làm giảm rác thải nhựa trên toàn cầu.

Phương pháp:

Dựa vào những thông tin về vấn đề rác thải nhựa và các giải pháp được đề ra nhằm giải quyết vấn đề này trên toàn cầu để viết đoạn văn.

Trả lời:

Đã có những nghiên cứu về tác hại của nhựa, những con số thống kê về thực trạng rác thải nhựa trên toàn cầu, cũng đã có những giải pháp thiết thực được đưa ra để làm giảm rác thải nhựa trên toàn cầu như từ chối sử dụng đồ nhựa, túi nilong, thiết kế các sản phẩm thân thiện với môi trường, nghiên cứu cách tái sử dụng các sản phẩm nhựa, tăng cường vai trò quản lý của các cấp chính quyền. Việc thực hiện các giải pháp trên tuy đã có những con số đáng ghi nhân, song thành công vẫn còn rất xa vời, do chưa có được sự chung tay cùng hành động của một dân tộc và xa hơn là của toàn thế giới. Hầu như chúng ta mới có ý thức về tác hại của rác thải nhựa, song chưa có ý thức về trách nhiệm của cá nhân mình trong công cuộc chống lại rác thải nhựa cũng nhưa chưa bắt tay vào những hành động thực tế.

Sachbaitap.com