Soạn bài Cà Mau quê xứ SGK Ngữ văn 11 Kết nối tri thức tập 2

Nội dung chính

Tác phẩm Cà Mau quê xứ được khắc họa chân thực về mảnh đất Cà Mau, phía cuối của hình chữ S Việt Nam, ông chủ yếu kẻ về chuyến đi trải nghiệm thực tế của mình, kể về khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp và con người hiền lành nơi đây. Tác giả đã bộc lộ những cảm xúc, niềm mến thương nơi này qua từng nét viết. Khung cảnh ở Cà Mau được tác giả gợi ra qua những trang ký của Nguyễn Tuân, Anh Đức và Xuân Diệu.

* Trước khi đọc

Câu 1 (trang 45, SGK Ngữ Văn 11 KNTT tập hai):

Ba tiếng “Mũi Cà Mau" gợi lên trong bạn những suy nghĩ, cảm xúc gì?

Phương pháp:

Dựa vào kiến thức của bản thân để trả lời câu hỏi này. 

Lời giải:

Tên gọi Cà Mau có xuất phát điểm từ cách đồng bào Khmer gọi tên vùng đất này là "Tưk Kha-mau", có nghĩa là nước đen. Nước đen là màu nước đặc trưng do lá tràm của thảm rừng tràm U Minh bạt ngàn rụng xuống làm đổi màu nước. Mũi Cà Mau - vùng đất tận cùng tổ quốc, một điều kỳ diệu và độc đáo không nơi nào có được, mà cư dân vùng này ví von là: “Ðất biết nở, rừng biết đi và biển sinh sôi”.

Câu 2 (trang 45, SGK Ngữ Văn 11 KNTT tập hai):

Bạn đã biết được gì về vùng đất Mũi Cà Mau (qua sách báo, phim ảnh và các phương tiện truyền thông)?

Phương pháp:

Dựa vào kiến thức tìm hiểu qua sách, báo.

Lời giải:

Cà Mau là vùng đất thấp, thường xuyên bị ngập nước. Hiện nay đang có hiện tượng bồi lở ở cả 2 phía biển Đông và Tây. Cà Mau có 5 nhóm đất chính gồm: đất phèn, đất than bùn, đất bãi bồi, đất mặn và đất kênh rạch. Nhóm đất mặn với 150.278 ha tập trung chủ yếu ở ven Biển Ðông và phía Nam thành phố Cà Mau, các huyện Ðầm Dơi, Cái Nước, Ngọc Hiển và Trần Văn Thời. Ðất phèn với diện tích rất lớn khoảng 334.925 ha, chiếm 64,27% diện tích tự nhiên, phân bổ hầu hết ở các huyện trong tỉnh.

* Đọc văn bản:

Câu 1 (trang 45 SGK Ngữ Văn 11 KNTT tập hai):

Tác giả đến Mũi Cà Mau với mục đích gì? 

Phương pháp:

Chú ý vào đoạn đầu của tác phẩm. 

Lời giải:

Tác giả đến Mũi Cà Mau với mục đích là đi chơi. 

Câu 2 (trang 46 SGK Ngữ Văn 11 KNTT tập hai):

Chú ý những liên tưởng của tác giả về văn học. 

Phương pháp:

Đọc kỹ đoạn 3 để trả lời câu hỏi này. 

Lời giải:

Những liên tưởng của tác giả về văn học đó là những cái phai của Nguyễn Tuân, Anh Đức, Xuân Diệu từ hơn 40 năm trước. Những trang kí, trang thư, trang thơ gieo mầm dưới mỗi câu mỗi chữ là hạt hi vọng ứ nghẹn khát khao bung nở cây trái hòa bình.

Câu 3 (trang 46 SGK Ngữ Văn 11 KNTT tập hai):

Trạng thái tình cảm của tác giả và mọi người khi đến Mũi Cà Mau. 

Phương pháp:

Đọc kỹ đoạn từ “Mà cũng thiệt lạ!... một mảng mây ngàn tuổi.”

Lời giải:

Đối với tác giả, đây là vùng đất luôn nằm trong trí tưởng tượng từ lâu của mình, tác giả đã ấp ủ nó chỉ chờ ngày được xách ba lô lên và đi. Để rồi khi thực sự được đến Cà Mau, tác giả yêu và đắm chìm trong cái khung cảnh và con người nơi đây.

Câu 4 (trang 47 SGK Ngữ Văn 11 KNTT tập hai):

Hình ảnh nhà thơ Nguyễn Bính xuất hiện trong liên tưởng góp phần tô đậm thêm tâm trạng gì của người viết? 

Phương pháp:

Chú ý vào hình ảnh nhà thơ Nguyễn Bính xuất hiện trong văn bản để trả lời câu hỏi này. 

Lời giải:

Hình ảnh nhà thơ Nguyễn Bính xuất hiện trong liên tưởng góp phần tô đậm thêm tâm trạng nhớ nhà. 

Câu 5 (trang 47 SGK Ngữ Văn 11 KNTT tập hai):

Từ “xứ” được nói ở đây có kết nối như thế nào với nhan đề? 

Phương pháp:

Đọc kỹ đoạn từ “Thế là cãi nhau… con người hay đến.” 

Lời giải:

Từ "xứ" ở đây chỉ các địa điểm của mũi Cà Mau. 

Câu 6 (trang 48 SGK Ngữ Văn 11 KNTT tập hai):

Chú ý cái nhìn của người viết đối với những chi tiết thực của đời sống được ghi lại. 

Phương pháp:

Đọc kỹ đoạn tiếp theo để trả lời câu hỏi này.

Lời giải:

Họ đều dành tình cảm cho nơi đây, lưu luyến không rời. Lang thang đi qua nhiều mảnh đất, từ “xứ” như xuất hiện ở khắp mọi nơi. Đó như cái hãnh diện của những con người khi nhắc đến quê hương của mình. Tác giả được ở nơi đây, cùng hòa vào khung cảnh sống sinh hoạt của những con người Cà Mau. Ở đó có những ngôi nhà được dựng lên bằng những thứ cảnh vật có sẵn ở đây. Có những con người cần cù chịu khó, đang làm những công việc mưu sinh. Khung cảnh sinh hoạt của người Cà Mau luôn gắn liền với cây đước, nó mang lại nhiều tài nguyên, mang theo thứ ánh sáng đẩy lùi khó khăn cho con người.

Câu 7 (trang 49 SGK Ngữ Văn 11 KNTT tập hai):

Những khó khăn, bộn bề mà con người ở Đất Mũi Cà Mau đã trải qua.

Phương pháp:

Đọc kỹ đoạn từ “Bên cạnh tôi,… những thân đước mới.” 

Lời giải:

Những con tôm bị ngạt thở vì sình lầy, những cây đước bị mọi người thi nhau đốn hạ đước để cho ra những vuông tôm sạch sẽ trong lành. 

Câu 8 (trang 50 SGK Ngữ Văn 11 KNTT tập hai):

Cách thể hiện cảm xúc của tác giả ở phần kết. 

Phương pháp:

Chú ý vào đoạn cuối của bài. 

Lời giải:

Ông thấy mọi thứ ở đây đều đẹp và đặc biệt, mà không ở nơi đâu có được. Để rồi nhà văn nhớ nhung, yêu thương đến nước mắt nhòe đi. Tác giả phải dành cho vùng đất này nhiều tình cảm lắm nên cảm xúc mới chợt dâng trào lên như thế.

* Sau khi đọc

Nội dung chính: 

Tác phẩm Cà Mau quê xứ được khắc họa chân thực về mảnh đất Cà Mau, phía cuối của hình chữ S Việt Nam, ông chủ yếu kẻ về chuyến đi trải nghiệm thực tế của mình, kể về khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp và con người hiền lành nơi đây. Tác giả đã bộc lộ những cảm xúc, niềm mến thương nơi này qua từng nét viết. Khung cảnh ở Cà Mau được tác giả gợi ra qua những trang ký của Nguyễn Tuân, Anh Đức và Xuân Diệu. 

Câu 1 (trang 50 SGK Ngữ Văn 11 KNTT tập hai):

Tác giả có tâm thế như thế nào khi đến với Mũi Cà Mau? Tâm thế đó có ý nghĩa gì đối với người viết tản văn?

Phương pháp:

Chú ý vào cảm xúc mà tác giả thể hiện ở đầu tác phẩm. 

Lời giải:

Tác giả có tâm thế rất thoải mái khi đến với Mũi Cà Mau. Tâm thế đó sẽ giúp nhà văn có cái nhìn sâu sắc và tinh tế hơn về cảnh sắc thiên nhiên cùng con người nơi đây. 

Câu 2 (trang 50 SGK Ngữ Văn 11 KNTT tập hai):

Tính chất tươi mới, sống động của thực tế đời sống con người vùng Đất Mũi được thể hiện qua những khung cảnh, nhân vật nào?

Phương pháp:

Chú ý vào những chi tiết miêu tả cuộc sống của người dân nơi Đất Mũi. 

Lời giải:

Tính chất tươi mới, sống động của thực tế đời sống con người vùng Đất Mũi được thể hiện qua những khung cảnh, nhân vật như:

+ Những con người Cà Mau luôn phải đối mặt với rất nhiều khó khăn và vất vả với cuộc sống. 

+ Họ phải chịu nhiều thiên tai và đối mặt với sự thiếu thốn vật chất.

+ Tuy nhiên họ luôn tỏ ra vui vẻ và lạc quan, vẫn rất hiếu khách và chất phác. 

→ Đó chính là thứ níu chân tác giả tại nơi đây.

Câu 3 (trang 50 SGK Ngữ Văn 11 KNTT tập hai):

Đến với Mũi Cà Mau, tác giả liên tưởng đến những nhà thơ, nhà văn nào đã có duyên nợ với vùng đất này? Những liên tưởng đó có ý nghĩa gì?

Phương pháp:

Chú ý vào tên những nhà thơ, nhà văn được tác giả nhắc đến trong bài. 

Lời giải:

Đến với Mũi Cà Mau, tác giả liên tưởng đến những nhà thơ, nhà văn đã có duyên nợ với vùng đất này là Nguyễn Tuân, Anh Đức và Xuân Diệu. Những liên tưởng đó đã càng khẳng định sức hấp dẫn và thú hút của con người và mảnh đất nơi đây.

Câu 4 (trang 50 SGK Ngữ Văn 11 KNTT tập hai):

Chất trữ tình được thể hiện như thế nào trong bài tản văn?

Phương pháp:

Chú ý vào những yếu tố thể hiện tâm tư, tình cảm của tác giả. 

Lời giải:

Chất trữ tình đã được thể hiện rất rõ ràng trong bài tản văn thông qua những cảm giác và tình cảm của tác giả giành cho thiên nhiên và con người mũi Cà Mau. Dù đã rời khỏi vùng đất đó nhưng những kí ức của ông với nơi đây vẫn còn nguyên vẹn, đó là thứ níu kéo tình cảm của ông, làm ông lưu luyến không rời để rồi nhớ nhung.

Câu 5 (trang 50 SGK Ngữ Văn 11 KNTT tập hai):

Dưới ngòi bút tác giả, sắc màu riêng của vùng Đất Mũi hiện lên như thế nào?

Phương pháp:

Chú ý vào những câu văn thể hiện sự nhận xét của tác giả về mảnh đất này. 

Lời giải:

Dưới ngòi bút tác giả, sắc màu riêng của vùng Đất Mũi hiện lên vừa mang chất hiện thực vừa mang chất trữ tình. 

Câu 6 (trang 50 SGK Ngữ Văn 11 KNTT tập hai):

Theo bạn, trong hai phương diện sau, phương diện nào thực sự nổi trội ở bài tân văn này ? Vì sao bạn xác định như vậy?

a. Những thông tin xác thực, hình ảnh khách quan của thiên nhiên và con người ở Đất Mũi,

b. Tình cảm, cảm xúc chủ quan của "tôi" (người viết) khi tiếp xúc với thiên nhiên và con người ở Đất Mũi. 

Phương pháp:

Đọc kỹ đề bài và tác phẩm để trả lời câu hỏi này. 

Lời giải:

Qua bài tản văn có thể thấy tác giả đã sử dụng rất nhiều biện pháp tu từ bằng câu hỏi tu từ như để thỏa mãn những thắc mắc của mình về mảnh đất và con người nơi ấy, đồng thời qua đó gửi gắm tình cảm của mình vào trong với ngôn từ mang đậm chất tản văn.

* Kết nối đọc – viết

Câu hỏi (trang 50, SGK Ngữ Văn 11, tập hai):

Từ ý của câu "Không có khói, mà sao bước chân lên tàu rời Mũi, mắt tôi chợt cay nhòe” hãy viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nói về cảm xúc của tác giả đối với Mũi Cà Mau.

Phương pháp:

Đọc kỹ đoạn cuối để trả lời câu hỏi này.  

Lời giải:

Đoạn văn tham khảo:

Qua văn bản trên đã cho ta thấy được Cà Mau trên dáng hình Việt Nam. Nó hiện lên với vẻ đẹp tươi mới. Từ đây cho thấy rằng đất nước ta vốn dĩ có những địa danh đẹp và nên thơ như vậy. Những địa danh, thắng cảnh ấy càng làm ta cảm thấy tự hào về nét đẹp của dải đất hình chữ S. Và hơn nữa là sự yêu quý dành cho những cảnh đẹp nói riêng và quê hương đất nước nói chung. Thông qua tác phẩm, những tình cảm, cảm xúc của tác giả đã được hiên lên một cách rõ nét. Ông đặt vào trong từng lời văn tình cảm và sự quan sát tinh tế của mình. Phải giành nhiều tình cảm lắm thì mới thấy được cả vẻ đẹp ẩn sâu bên trong của nơi ấy và họa nó vào từng lời văn như vậy. Chẳng thế mà tác giả mới thốt lên “Không có khói, mà sao bước chân lên tàu rời Mũi, mắt tôi chợt cay nhòe”.

Sachbaitap.com