Soạn bài Thực hành Tiếng Việt Biện pháp tu từ nói mỉa, nghịch ngữ: Đặc điểm và tác dụng Văn 12 Kết nối tri thức tập 1

Câu hỏi 1 (trang 26 sgk Ngữ văn 12 KNTT Tập 1): 

Xác định biện pháp tu từ nói mỉa và phân tích hiệu quả của nó ở từng trường hợp sau đây:

a. Công chúng luôn vỗ tay hoan hô Xuân, còn trên khán đài, đức vua Xiêm đã lộ ra mặt rồng tất cả sự thịnh nộ của vị thiên tử thế thiên hành đạo ở cái nước có hàng triệu con voi.

(Vũ trọng Phụng, Số đỏ)

b. Trên mép ông, ông đã bao công trình mới cấy được từng ấy râu. [...] Thì sau hết, những lông tơ nó cũng dài ra, và trông rõ hơn. Và đến bây giờ, đứng ở hai bên miệng ông, nó hình thành hai cái dấu chua nghĩa (...)

(Nguyễn Công Hoan, Đồng hào có ma)

Phương pháp:

Đọc kĩ khái niệm của biện pháp tu từ nói mỉa, xác định từ ngữ thể hiện chiều hướng đánh giá tiêu cực về một đối tượng trong ví dụ, nó thể hiện điều gì? Tác giả sử dụng nhằm mục đích gì?

Lời giải:

a.Công chúng luôn luôn vỗ tay hoan hô Xuân, còn trên khán đài, đức vua Xiêm đã lộ mặt rồng tất cả sự thịnh nộ của vị thiên tử thế thiên hành đạo ở cái có hàng triệu con voi. 

=> mỉa mai sự lố bịch của ông vua.

b.Trên mép ông, ông đã bao công trình mới cấy được từng ấy râu […] Thì sau hết, những lông tơ nó cũng dài ra, và trông rõ hơn. Và đến bây giờ, đứng ở hai bên miệng ông, nó thành hình hai cái dấu chua nghĩa (…)

=> Mỉa mai cái thói ra vẻ, tạo nét của ông quan lớn.

Câu hỏi 2 (trang 26 sgk Ngữ văn 12 KNTT Tập 1): 

a.Như một bậc vĩ nhân nhũn nhặn, nó giơ quả đấm chào loài người, nhẩy xuống xe, lên xe hơi.

(Vũ Trọng Phụng, Số đỏ)

b.Bước đường công danh của ông cũng bắt đầu từ chức lí trưởng vượt qua những bậc phó tổng, chánh tổng, rồi cơm rượu, bò lợn rồi quan phủ, quan tỉnh hợp sức với nhau đưa ông lên chức nghị viên.

(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)

Phương pháp:

Tìm sự kết hợp phi lí giữa các cụm từ để thấy sự mỉa mai.

Lời giải:

a.Như một bậc vĩ nhân nhũn nhặn, nó giơ quả đấm chào loài người, nhẩy xuống xe, lên xe hơi.

=> Xuân Tóc Đỏ chẳng phải một bậc vĩ nhân nhũn nhặn, mà hắn chính là một tên ranh ma, mưu tình và khôn lỏi.

b.Bước đường công danh của ông cũng bắt đầu từ chức lí trưởng vượt qua những bậc phó tổng, chánh tổng, rồi cơm rượu, bò lợn rồi quan phủ, quan tỉnh hợp sức với nhau đưa ông lên chức nghị viên.

=> Căn cứ: Đang liệt kê những cấp bậc quan chức: phó tổng, chánh tổng, quan phủ, quan tỉnh lại xuất hiện danh từ liên quan tới thức ăn: cơm rượu, bò lợn  => ý chỉ hành động đút lót cho quan để thuận lời trên “bước đường công danh”.

Câu hỏi 3 (trang 27 sgk Ngữ văn 12 KNTT Tập 1): 

Phân tích hiệu quả nghệ thuật của việc sử dụng nghịch ngữ trong các trường hợp sau:

a. Đá ở đây từ ngàn năm vẫn mai phục hết trong lòng sông, hình như mỗi lần có chiếc thuyền nào xuất hiện ở quãng ầm ầm mà quạnh hiu này, mỗi lần có chiếc nào nhô vào đường ngoặt sông là một số hòn bèn nhổm cả dậy để vồ lấy thuyền.

(Nguyễn Tuân, Người lái đò sông Đà)

b.Trong lúc ấy, ông nhà báo cấp tiến với xã hội và bảo thủ với gia đình vội vàng lấy bút máy và sổ tay ra ghi chép, coi những lời lẽ quý hóa ấy tự hồ bật ở miệng một vĩ nhân mà ra…

(Vũ Trọng Phụng, Số đỏ)

Phương pháp:

Tìm biện pháp nghịch ngữ trong câu và chỉ ra dụng ý của tác giả khi sử dụng nghịch ngữ này.

Lời giải:

a. => Nghịch ngữ trong ngữ cảnh này muốn lột tả cái hung tợn, nguy hiểm của ghềnh thác sông Đà

b. => Nghịch ngữ trong ngữ cảnh trên mang ý mỉa mai những con người thời Pháp thuộc, bị dắt mũi bởi một kẻ ranh ma, khôn vặt.

Sachbaitap.com